ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت
1643 برای این که وضعیت بتن سازه‌از نظر عملکرد عضو یا کل سازه با وجود بتن کم مقاومت یا غیرقابل قبول در سازه یا عضو مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد باید ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت را مورد توجه قرار داد با وجود این که بتن مورد نظر غیرقابل قبول می‌باشد ممکن است که‌ان از نظر سازه‌ای قابل قبول باشد و یا این که قطعه یا سازه مورد پذیرش واقع شود کاملا واضح است که پیمانکار مسئولیت پذیرش بتن را از نظر سازه‌ای ندارد و کارفرما قادر به در نظرگرفتن جریمه‌های لازم می‌باشد. برای بررسی کردن بتن کم مقاومت و اطمینان حاصل کردن از ظرفیت باربری سازه می‌توان ضوابطی را به کار گرفت ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت شامل موارد زیر می‌شود:
اگر نشان داده شود که به‌ازای مقاومت بتن کمتر از مقاومت مشخصه نیز ظرفیت باربری سازه تامین خواهد شد می‌توان از همان مقاومت کم به کمک تحلیل موجود سازه و با دقت در تجزیه و تحلیل مقاطع استفاده کرد و نوع بتن از نظر تامین مقاومت سازه‌ای مورد قبول می‌باشد یکی از عوامل جواب گرفتن در این مرحله این است که برای اینکه تعداد صحیحی از میلگرد به کار گرفته شود و قطر یکسانی داشته باشند باید میلگرد بیشتر و با ابعاد بزرگ تر را مورد استفاده قرار داد.
اگر نتیجه‌ای از راه حل قبلی که یکی از ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت می‌باشد حاصل نشد با تحلیل و طراحی دوباره و با فرض این که ممکن است بتن کم مقاومت در قسمت‌های از سازه به کار رفته باشد می‌توان کنترل باربری سازه و مقاطع آن را انجام داد. قطعا در این مرحله، از تلاش‌ها و لنگرهای هر عضو که در تجزیه و تحلیل دوباره سازه کسب شده استفاده خواهد شد بسیاری از اقداماتی که در طراحی مانند تیپ کردن اعضا و تقریب‌های مرتبط به تحلیل ممکن است سبب شود که در این مرحله نتیجه مورد نظر بدست آید و بتن از نظر تامین مقاومت سازه‌ای قابل قبول باشد یکی از شرط‌های مهم برای استفاده از این ضوابط این است که برای بررسی مدارک کارگاهی بایگانی وجود داشته باشد و اگر در این مرحله دقت زیادی شود احتمال مورد قبول واقع شدن بتن از نظر سازه‌ای بیشتر خواهد شد.
هنگامی که بررسی‌های تحلیلی قبلی به سرانجام نمی‌رسند مغزه گیری از قسمت‌هایی که ممکن است بتن کم مقاومت در آن‌ها وجود داشته باشد را باید در دستور کار قرار داد حداقل سه مغزه‌از بخش‌هایی از سازه که نمونه بتن آن‌ها باعث شده شرایط پذیرش فراهم نشود تهیه خواهد شد و در صورتی بتن از نظر تامین مقاومت پذیرفته خواهد شد که شرایطی محقق شود و در این صورت به بررسی‌های تحلیلی بالا نیازی نخواهد بود.
شرایط مغزه‌ها
15 درصد کاهش در متوسط مقاومت مغزه‌ها و 25 درصد کاهش در مقاومت حداقل مغزه‌ها مجاز تلقی شده‌است زیرا در عملیات بتن ریزی، تراکم و عمل‌آوری که در کارگاه انجام شده نسبت به نمونه‌هایی که از آزمایشگاه تهیه شده کاستی‌هایی بوده‌است.
اگر بنابر به هر دلیلی در مورد مغزه‌های گرفته شده شکی وجود داشته باشد امکان اینکه دوباره بتوان مغزه گیری را تکرار کرد وجود دارد اگر عضو مورد نظر یا سازه‌از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار بود و یا کسی که مسئولیت نظارت را به عهده دارد در انتخاب نقاط مورد نظر برای مغزه گیری‌ها تردید داشته باشد توصیه می‌شود که مغزه گیری را مجددا تکرار کند.
در صورتی که مراحل قبلی انجام شوند و باز بتن از نظر سازه‌ای و تامین مقاومت قابل قبول نباشد و هنوز در مورد آن تردیدی وجود داشته باشد ظرفیت باربری عضو و سازه با آزمایش بارگذاری بر روی عضو خمشی مورد تردید بررسی خواهد شد کاملا واضح است که این کار برای اعضا غیر خمشی و یا حتی بعضی از اعضا خمشی امکان پذیر نیست این آزمایش براساس ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت آیا انجام خواهد شد و نتیجه آن نشان دهنده این است که آیا در آزمایش عضو مورد تردید رفتار قابل قبولی را ارائه خواهد داد یا خیر. ولی این آزمایش نمی‌تواند نشان دهد که بتن مقاومت مطلوبی دارد و قابل قبول می‌باشد. طراحی محافظه کارانه، اجرا کردن قطعات با ابعاد بزرگ تر، مصرف کردن بیشتر میلگرد و با مقاومت بیشتر از مقاومت تعیین شده یا ایجاد بازوی لنگر بیشتر به علت چگونگی قرار گرفتن میلگردها از دلایلی می‌باشد که حتی مصرف بتن کم مقاومت نیز ظرفیت باربری مورد قبولی را در آزمایش بارگذاری نشان خواهد داد از طرفی دیگر ممکن است حتی اگر بتن بر هر رده مصرفی منطبق و قابل قبول باشد باز هم بارگذاری جواب قابل قبولی را ندهد بنابراین امکان اینکه تفکیک صحت طراحی و اجرای صحیح و مصرف مصالح منطبق با مشخصات از یکدیگربا آزمایش بارگذاری به آسانی انجام شود وجود ندارد.
یکی از شرایط و آماده سازی مغزه‌ها این است که مغزه‌ها را می‌توان از نظر شرایط رطوبتی در دو حالت مورد استفاده قرار داد در حالی که مقاومت آزمونه‌های آزمایشی یا کنترلی در شرایط اشباع بدست خواهد آمد طراح پروژه یا دستگاه نظارت شرایط رطوبتی مغزه‌ها را مشخص می‌کند هنگامی که شرایط بهره برداری از ساختمان به صورت مرطوب یا غرقاب هستند مغزه‌های اشباع شده از آب را باید به کار برد برای این کار باید مغزه‌ها را به مدت حداقل 40 ساعت در آب غوطه ور و سپس ازآب خارج کرد و براساس دستورهای موجود در صورتی که لازم باشد کلاهک گذاری کرد ولی به طور کلی باید در شرایط اشباع غیر آب چکان مورد آزمایش مقاومت فشاری قرار داد اگر بهره‌برداری سازه شرایط خشکی داشته باشد مغزه‌ها باید به مدت 7 روز در هوای 16 تا 27 درجه سانتی گراد و با رطوبت نسبی کمتر از 60 درصد خشک شود و پس از آن مورد آزمایش قرار گیرد قطعا مغزه‌های خشک نسبت به آزمونه‌های اشباع مقاومت بیشتری خواهند داشت و احتمال اینکه این آزمایش به بیش از 20 درصد برسد زیاد است. در برخی از استانداردها باید مغزه‌ها را در آب اشباع شده از آهک غوطه ور کرد.
در ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت اشاره شده است که در کنار آزمایش بارگذاری می‌توان می‌توان اقدامات لازم دیگری را نیز انجام داد از اقدامات لازم دیگر احتمالا تخریب بتن و قطعه مردود تصور می‌شود اما این تصور صحیحی نیست ممکن است بتوان بارهای مرده قطعه را تغییر داد و با این کار بتن و سازه‌از نظر تامین مقاومت و باربری سازه‌ای مورد قبول واقع شوند از جمله اقداماتی که می‌توان انجام داد تغییر شرایط بهره برداری و همچنین تغییر بار زنده می‌باشد به طورکلی باید این اقدامات را با نظر مساعد کارفرما و زیر نظر دستگاه نظارت و طراح پروژه به دقت و با ارزیابی کل جهات انجام داد.
ممکن است تقویت و ترمیم بتن و سازه و به کارگیری روش‌های مناسب بتن را از نظر سازه‌ای به حد قابل قبول برساند که از اقدامات مقتضی محسوب می‌شود .
از دیگر اقدامات مقتضی این است که‌اگر مقاومت مغزه‌ها براساس ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت قبلی مورد پذیرش قرار نگرفته باشد می‌توان این مقاومت کم و غیر قابل قبول را در محاسبات سازه‌ای مانند روش‌های تحلیلی مورد استفاده قرار داد و در مورد قابل قبول بودن بتن از نظر سازه‌ای نظر داده شود در چنین حالتی این نکته را باید مورد توجه قرار داد که امکان ندارد مقاومت مغزه به طورمستقیم در روابط طراحی و تحلیل مقطع به کار برده شود و لازم است آن بر 85 درصد تقسیم شود و سپس از آن استفاده شود و یا ضریب‌های ایمنی مرتبط به بتن افزایش داده شود در حالی که مقاومت مغزه یک مقاومت فعال محسوب خواهد شد.
در بیشتر موارد ضعف مقاومتی بتن نشان دهنده افزایش نسبت آب به سیمان می‌باشد که باعث می‌شود پایابی کم شده و نفوذ پذیری بتن افزایش پیدا کند در این موارد لازم است ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت مورد توجه قرار گیرد در این صورت درباره‌اینکه نسبت آب به سیمان مخلوط بتن تا چه‌اندازه افزایش یافته می‌توان حدس زد و پس از آن مسئله دوام و پایابی را طرح کرد.
موضوع پیوستگی بتن با میلگردها یکی دیگر از موضوعاتی است که باید به آن توجه شود این پیوستگی با مقاومت فشاری بتن متناسب می‌باشد و اگر در مقاومت بتن ضعفی وجود داشته باشد باعث ضعف در پیوستگی خواهد شد که باید آن را در محاسبات سازه و طول پوشش میلگردها کنترل کرد .
اگر در شرایطی خاص یا مشخصات فنی خاص موارد دیگری مطرح شوند لازم است که آن‌ها حتما در کنار بررسی بتن کم مقاومت رعایت شوند که البته در بسیاری از موارد موضوع پایابی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
معمولا به عنوان آخرین مرحله باید تخریب بخش‌هایی از سازه را مورد توجه قرار داد اگر سازه و بتن تخریب شوند نه تنها سرمایه ملی به هدر خواهد رفت بلکه بر بخش‌های سالم و قابل قبول نیز آثار نامطلوبی را بر جای می‌گذارد باید براساس دستور دستگاه نظارت و زیر نظر ناظر و با دقت کامل تخریب را انجام داد و تا جایی که امکان دارد از اعمال ضربه برای تخریب خودداری کرد.
به طورکلی حتی اگر بتن از نظر سازه‌ای مورد قبول واقع شود موضوع جریمه برطرف نخواهد شد و می‌تواند براساس ضوابط پذیرش بتن کم مقاومت محاسبه شود.